مشرق - امام صادق علیه السلام:

لقمان به پسرش گفت: پسرم! هر چیزی، نشانه‌ای دارد که بدان شناخته می‌شود و بر اساس آن، مورد گواهی قرار می‌گیرد؛
صالح، سه نشانه دارد: نماز و روزه و زکات.
متظاهر نیز سه نشانه دارد: با برتر از خود می‌ستیزد، و چیزی را می‌گوید که نمی‌داند، و در پیِ چیزی است که به آن، دست نمی‌یابد.

ستمگر، سه نشانه دارد: به بالاتر از خودش با نافرمانی، و به پایین‌تر از خودش با چیرگی، ستم می‌کند و به ستمگران، یاری می‌رساند.
منافق، سه نشانه دارد: زبانش مخالف دلش، و دلش مخالف کارش، و ظاهرش مخالف باطنش است.
گنهکار، سه نشانه دارد: خیانت می ورزد، دروغ می‌گوید، و با سخن خودش نیز مخالفت می‌کند.
ریاکار، سه نشانه دارد: هنگامی که تنها باشد، تنبلی می‌کند و هنگامی که نزد مردم باشد، چابک است و در هر کاری، خود را در مَعرض ستایش دیگران قرار می‌دهد.

حسود، سه نشانه دارد: هر گاه غایب باشد، غیبت می‌کند و هر گاه حاضر باشد، چاپلوسی می‌کند، و به خاطر گرفتاری، سرکوفت می‌زند.
اسرافکار، سه نشانه دارد: چیزی را می خرد که لازم ندارد، و چیزی را می پوشد که لازم ندارد، و چیزی را می‌خورد که لازم ندارد.

تنبل، سه نشانه دارد: تا آن جا سستی می‌کند که کوتاهی می‌شود، و تا آن جا کوتاهی می‌کند که ضایع می‌سازد، و تا آن جا ضایع می‌سازد که گناه می‌کند.
غافل، سه نشانه دارد: اشتباه و سرگرمی و فراموشی.


متن حدیث:

قال الصادق علیه السلام: قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ: یا بُنَیَّ، لِکُلِّ شَیءٍ عَلامَةٌ یُعرَفُ بِها ویُشهَدُ عَلَیها....
ولِلعامِلِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: الصَّلاةُ وَالصِّیامُ وَالزَّکاةُ.
ولِلمُتَکَلِّفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یُنازِعُ مَن فَوقَهُ، ویَقولُ ما لا یَعلَمُ، ویَتَعاطی ما لا یَنالُ.
ولِلظّالِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَظلِمُ مَن فَوقَهُ بِالمَعصِیَةِ، ومَن دونَهُ بِالغَلَبَةِ، ویُعینُ الظَّلَمَةَ.
ولِلمُنافِقِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یُخالِفُ لِسانُهُ قَلبَهُ، وقَلبُهُ فِعلَهُ، وعَلانِیَتُهُ سَریرَتَهُ.
ولِلآثِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَخونُ، ویَکذِبُ، ویُخالِفُ ما یَقولُ.
ولِلمُرائی ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَکسَلُ إذا کانَ وَحدَهُ، ویَنشَطُ إذا کانَ النّاسُ عِندَهُ، ویَتَعَرَّضُ فی کُلِّ أمرٍ لِلمَحمَدَةِ.
ولِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَغتابُ إذا غابَ، ویَتَمَلَّقُ إذا شَهِدَ، ویَشمَتُ بِالمُصیبَةِ.
ولِلمُسرِفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَشتَری ما لَیسَ لَهُ، ویَلبَسُ ما لَیسَ لَهُ، ویَأکُلُ ما لَیسَ لَهُ.
ولِلکَسلانِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَتَوانی حَتّی یُفَرِّطَ، ویُفَرِّطُ حَتّی یُضَیِّعَ، ویُضَیِّعُ حَتّی یَأثَمَ.
ولِلغافِلِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: السَّهوُ وَاللَّهوُ وَالنِّسیانُ.



 

"خصال، ص ۱۲۱- بحارالانوار، ج ۱۳، ص ۴۱۵"